Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Εν ολίγοις
Όταν ακούμε σήμερα στην εκκλησία την παραβολή του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου, η σκέψη μας πηγαίνει αμέσως στους πλουσίους. Μάλιστα μερικοί αποφεύγουν αυτό το διάστημα να εκκλησιασθούν, γιατί δεν θέλουν να τους τα ψάλλουν απ’ άμβωνος.
Η σημερινή παραβολή βέβαια δεν απαντά στο πρόβλημα της θεοδικίας. Δεν κρίνει, δεν αξιολογεί και δεν ερμηνεύει τα οικονομικά μεγέθη της ζωής του ανθρώπου. Εξ άλλου ούτε ο πλούτος ούτε η φτώχεια αποτελούν καθ’ εαυτά κριτήρια για το Θεό. Επικεντρώνει όμως την προσοχή μας στην αξία του ανθρώπου, στη σχέση του με τον Θεό, με τα υλικά αγαθά και την ευθύνη της διαχείρισής τους.
Δύο είναι τα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της παραβολής αυτής. Το πρώτο είναι, ότι ενώ σε όλες τις άλλες παραβολές του Χριστού δεν αναφέρονται ονόματα προσώπων, η παραβολή αυτή είναι μοναδική, γιατί ονομάζει το ένα από τα δύο πρόσωπα, τον φτωχό το Λάζαρο. Ο πλούσιος παραμένει ανώνυμος. Και δεύτερο είναι η μόνη παραβολή που αναφέρεται στη μετά θάνατο ζωή.
Η διήγηση της παραβολής διαιρείται σε τρία μέρη. Ο πλούσιος και ο φτωχός σ’ αυτή τη ζωή, ο θάνατος των δύο πρωταγωνιστών και η αλλαγή της κατάστασής τους μετά το θάνατό τους, και ο διάλογος μεταξύ του Αβραάμ και του πλουσίου για την κατάσταση αυτών που βρίσκονται ακόμη στη ζωή.
Ας δούμε λίγο ειδικότερα τη σημερινή παραβολή.
Το κεντρικό σημείο της παραβολής του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου δεν είναι η καταδίκη του πλούτου και ο εγκωμιασμός της φτώχειας. Ο ευαγγελιστής Λουκάς βέβαια με όσα αναφέρει μας δίνει να καταλάβουμε ότι η κοινωνική όψη του πράγματος δεν αφήνει αδιάφορο το Χριστό, δεν αποτελεί όμως και τον κύριο σκοπό του. Ο φτωχός δεν σώζεται ή δεν κερδίζει τη συμπάθεια επειδή είναι μόνο και μόνο φτωχός, αλλά γιατί στηρίζει αποκλειστικά τον εαυτό του στο Θεό. Αλλά και ο πλούσιος δεν καταδικάζεται επειδή έχει υλικά αγαθά, αλλά επειδή στηρίζει τον εαυτό του μόνο σ’ αυτά. Έτσι όμως κινδυνεύει να παγιδευτεί στη γοητεία του χρήματος και να χάσει το νόημα της ζωής του.
Το πρόβλημα λοιπόν της παραβολής δεν είναι ότι υπήρχε ένας πλούσιος και ένας φτωχός ονόματι Λάζαρος. Υπάρχουν πολλοί πλούσιοι και φτωχοί και θα υπάρχουν όσο υπάρχει το σχήμα του κόσμου τούτου με τις αμαρτωλές δομές του και τις άδικες κοινωνικές του συνθήκες. Το πρόβλημα είναι ότι σε κάθε εποχή οι έχοντες, οι πλούσιοι αδιαφορούν για τους μη έχοντες, τους φτωχούς αδελφούς του Χριστού. Βλέπουμε ότι ο πλούσιος της παραβολής, όπως είπαμε, δεν έχει όνομα, είναι ανώνυμος, γίνεται απρόσωπος μέσα στην αδιαφορία του για τον συνάνθρωπό του. Μπορεί ο ίδιος να μην τον εκμεταλλεύτηκε ή να μην τον αδικεί, όμως τον αγνοεί και τον περιφρονεί. Και αυτό είναι απαράδεκτο και γι’ αυτό κολάσιμο. Οχυρωμένος μέσα στα πλούτη του κυριαρχείται από τη συναίσθηση ότι τα αγαθά του θα του εξασφαλίσουν μια διαρκή ευδαιμονιστική ζωή. Όμως μια τέτοια αντίληψη γίνεται παγίδα και κινδυνεύει να χάσει το νόημα της ζωής του.
Η αναζήτηση του νοήματος της ζωής αποτελεί στοιχειώδη καθημερινή ανάγκη. Με την απάντηση που δίνει κανείς στο ερώτημα αυτό προδιαγράφει και τη στάση του και στα καθημερινά προβλήματα, ανάμεσά τους η φτώχεια και ο πλούτος που έχουν σχέση με την παραβολή μας. Δυστυχώς οι άνθρωποι αδυνατούν να βρουν νόημα στη ζωή τους και μάλιστα σήμερα με τις καταπληκτικές προόδους της επιστήμης και της τεχνολογίας. Και η αδυναμία αυτή του ανθρώπου καταλήγει σε μια τραγική ειρωνεία της ζωής.
Τα αίτια που οδηγούν σ’ αυτή την αστοχία βρίσκονται στην απερίσκεπτη προσκόλληση του ανθρώπου στον υλικό κόσμο. Όσο περιορίζεται σ’ αυτόν τόσο υποδουλώνεται στη φυσική αναγκαιότητα. Όταν όμως ο Θεός γίνει σημείο αναφοράς της ζωής του ελευθερώνεται απ’ αυτή την αναγκαιότητα και ολοκληρώνεται ως πρόσωπο, γιατί έχει κοινωνία με τον Θεό. Επομένως ο εγκλωβισμός στη υλική αντίληψη της ζωής, όπως φαίνεται στη σημερινή παραβολή, εμποδίζει την προσέγγιση του νοήματος της ζωής.
Το νόημα της ζωής μας βρίσκεται στον Θεό που αποτελεί την αιτία της υπάρξεώς μας. Διότι η πίστη στο Θεό και η αγάπη Του προς τον άνθρωπο δίνει νόημα στη ζωή του ανθρώπου. Η αληθινή ζωή είναι ο Θεός. Όποιος απομακρύνεται απ’ Αυτόν είναι ουσιαστικά νεκρός. «Οι μακρύνοντες εαυτούς απ’ εμού απωλούνται». Διότι η πραγματική ζωή βρίσκεται πέρα από τη φθορά και τον θάνατο. Ο Θεός είναι άφθαρτος και ο άνθρωπος φθαρτός. Ο φθαρτός άνθρωπος βρίσκει την αφθαρσία ενούμενος με τον Θεό.
Τέλος η σημερινή παραβολή θέλει ακόμη να τονίσει, ότι η παρούσα ζωή συνδέεται άρρηκτα με την μέλλουσα. Η κοινωνία μας με τον Θεό στο εδώ και τώρα αποτελεί προϋπόθεση για να διατηρηθεί στον μέλλοντα αιώνα. Και αυτή η θεώρηση της ζωής εισάγει μία ριζική ανατροπή στη θεώρηση του κόσμου. Μετά απ’ αυτά τίποτα δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αγαθό, όταν δεν συνδέεται με την αιώνια ζωή. Όλα τα υλικά αγαθά, τα πλούτη, οι τιμές ,οι διακρίσεις, τα αξιώματα ακόμη και αυτό το αγαθό της ζωής, δεν αποτελούν τελικά από μόνα τους αγαθά , αν δεν ενταχθούν στη γενικότερη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό.
Αν σήμερα οι οικονομικές θεωρίες και σχολές μιλούν με πάθος για τις κοινωνικές ανισότητες, η Εκκλησία δεν εξαντλείται μονομερώς σ’ αυτό. Υπάρχουν κι άλλες διαστάσεις της ζωής, που δεν πρέπει να αγνοούνται, γιατί ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με την ικανοποίηση κάθε είδους υλικών αγαθών, αλλά και με τις πνευματικές αναζητήσεις που δίνουν ουσιαστικό περιεχόμενο στη ζωή του, εφ όσον βέβαια εντάσσονται μέσα στη χάρη και τις ευλογίες του Θεού.
Καλή Κυριακή.
π. γ. στ.
